Porady specjalistów
Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby u dzieci
Jeszcze do niedawna problem chorób metabolicznych wątroby kojarzony był głównie z osobami dorosłymi, często z nadwagą i prowadzących niezdrowy styl życia. Dziś wiemy już, że niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby u dzieci staje się coraz poważniejszym wyzwaniem zdrowotnym – także w Polsce. To schorzenie, które przez wiele lat może przebiegać bezobjawowo, a jego konsekwencje – od marskości po niewydolność wątroby – są realnym zagrożeniem dla zdrowia dziecka.
Czym jest niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby u dzieci?
To przewlekła choroba, w której dochodzi do nadmiernego odkładania się w komórkach wątrobowych tłuszczu, niezwiązanego z działaniem alkoholu. Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby u dzieci (NAFLD – ang. non-alcoholic fatty liver disease) obejmuje spektrum zmian – od prostego stłuszczenia, przez zapalenie (NASH), aż po zwłóknienie i marskość.
Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby najczęściej rozpoznawaną chorobą wątroby u dzieci w krajach rozwiniętych, a jej częstotliwość wzrasta z epidemią otyłości i insulinooporności wśród najmłodszych. W obliczu rosnącej liczby przypadków – profilaktyka, aktywność fizyczna i dieta powinny stać się filarem troski o zdrowie wątroby najmłodszych.
Stłuszczenie wątroby u dzieci – coraz częstszy problem
Szacuje się, że stłuszczenie wątroby u dzieci może dotyczyć nawet 10–20% dzieci w wieku szkolnym, a wśród dzieci z nadwagą – ponad 50%. To schorzenie, które najczęściej rozwija się po cichu. Tłuszcz gromadzi się w komórkach wątroby – hepatocytach, co prowadzi do ich uszkodzenia, reakcji zapalnej i postępującego włóknienia.
Choć początkowo postępujące zmiany nie dają wyraźnych objawów, z czasem może pojawić się uczucie zmęczenia, bóle brzucha, powiększenie obwodu brzucha, a także zaburzenia w wynikach badań laboratoryjnych – głównie wzrost enzymów wątrobowych.
Stłuszczona wątroba u dziecka – jak ją rozpoznać?
Stłuszczona wątroba u dziecka jest trudna do rozpoznania na podstawie samych objawów, ponieważ przebiega skrycie. Najczęściej diagnoza stawiana jest przypadkowo, przy okazji badań krwi lub USG jamy brzusznej. Typowe objawy obejmują:
- zmęczenie, osłabienie,
- nadwaga lub otyłość typu brzusznego,
- bóle brzucha, głównie po prawej stronie,
- wzrost enzymów ALT i AST we krwi.
Czasem rodzice zauważają też spowolnienie wzrostu, zaburzenia koncentracji, pogorszenie apetytu.
Przyczyny niealkoholowego stłuszczenia wątroby u dzieci
Podstawowe przyczyny choroby to:
- otyłość (zwłaszcza brzuszna),
- insulinooporność i cukrzyca typu 2,
- nieprawidłowa dieta bogata w cukry proste, tłuszcze nasycone i przetworzoną żywność,
- brak aktywności fizycznej,
- czynniki genetyczne – np. obecność wariantów genu PNPLA3.
Rzadziej za stłuszczenie odpowiadają genetyczne choroby wątroby u dzieci, jak np. abetalipoproteinemia czy choroby mitochondrialne. Dlatego ważne jest wykluczenie tych jednostek w trakcie diagnostyki. Lekarz pediatra zleci odpowiednią diagnostykę.
Marskość wątroby u dzieci – groźne powikłanie
Jeśli choroba postępuje i nie jest leczona, może dojść do zapalenia wątroby i jej włóknienia. W zaawansowanym stadium rozwija się marskość wątroby u dzieci, która oznacza trwałe uszkodzenie struktury narządu i upośledzenie jego funkcji. Jest to stan nieodwracalny, mogący prowadzić do poważnych powikłań – wodobrzusza, krwawień z przewodu pokarmowego, a nawet konieczności przeszczepu.
Choć marskość wątroby u dzieci nadal należy do rzadkości, rosnąca liczba przypadków NAFLD sprawia, że coraz częściej występuje również w młodym wieku.
Niewydolność wątroby u dzieci – skrajne zagrożenie
W najbardziej zaawansowanych przypadkach dochodzi do sytuacji, gdy wątroba przestaje spełniać swoje podstawowe funkcje. Niewydolność wątroby u dzieci jest stanem zagrożenia życia, wymagającym intensywnej terapii, a często również kwalifikacji do przeszczepu. Kluczowe jest, by nie dopuścić do takiego etapu – stąd rola wczesnej diagnostyki i modyfikacji stylu życia.
Badanie wątroby u dziecka – kiedy wykonać?
Każde dziecko z nadwagą, insulinoopornością, cukrzycą typu 2 lub objawami metabolicznymi powinno być pod stałą opieką pediatry, który wdroży odpowiednie metody terapeutyczne, w tym badania wątroby, takie jak:
- oznaczenie enzymów ALT, AST,
- lipidogram i poziom glukozy na czczo,
- USG jamy brzusznej,
- w razie potrzeby – elastografia (fibroscan),
- a w wyjątkowych przypadkach – biopsja.
Dzięki tym badaniom możliwe jest szybkie rozpoznanie stłuszczenia wątroby u dzieci i wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Leczenie i profilaktyka
Podstawą leczenia jest zmiana stylu życia:
- redukcja masy ciała (nawet o 5–10%),
- zwiększenie aktywności fizycznej (co najmniej 60 minut dziennie),
- dieta niskoprzetworzona, bogata w błonnik i warzywa, uboga w cukry proste i tłuszcze nasycone.
Na obecnym etapie nie istnieją zatwierdzone leki specyficzne dla NAFLD u dzieci – leczenie farmakologiczne stosuje się tylko w wybranych przypadkach. Kluczowe znaczenie ma więc edukacja rodziców i długofalowa opieka pediatryczna.
