Zalecenia dietetyczne dla osób ze stłuszczeniem wątroby

Otyłość jest główną przyczyną rozwoju stłuszczenia wątroby, dlatego u zdiagnozowanych pacjentów należy dążyć do redukcji masy ciała i utrzymania jej w normie [wskaźnik masy ciała (BMI, body mass index), tj. współczynnik powstały przez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach, powinien mieścić się w przedziale 18,5–25]. Redukcja masy ciała powinna przebiegać stopniowo, przy odpowiednio dobranej diecie niskoenergetycznej, zbilansowanej pod względem zawartości składników odżywczych (najlepiej ok. 0,5–1 kg/tydzień; 2–4 kg/miesiąc, ponieważ diety o zbyt niskiej kaloryczności mogą przyczyniać się do nasilania zmian w wątrobie, na skutek szybkiego ubytku masy ciała). Zmniejszenie masy ciała wpływa korzystnie również na choroby współistniejące z MAFLD, takie jak choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca czy inne zaburzenia gospodarki węglowodanowej, np. insulinooporność.

Węglowodany i błonnik pokarmowy

Tzw. dieta wątrobowa, czyli dieta osób ze stłuszczeniem wątroby powinna obfitować w węglowodany złożone, bogate w błonnik pokarmowy, oraz produkty o niskim indeksie glikemicznym (IG), takie jak pełnoziarniste pieczywo (np. żytnie, razowe, orkiszowe lub graham), pełnoziarniste (ugotowane al dente, czyli ani niedogotowane, ani zbyt miękkie), kasze (np. gryczana, jęczmienna, owsiana, orkiszowa), ryż brązowy, makaron żytni bądź razowy, pełnoziarniste płatki zbożowe (np. owsiane, żytnie, orkiszowe), warzywa, szczególnie świeże (powinny stanowić uzupełnienie każdego posiłku), owoce (ich spożycie powinno być kontrolowane ze względu na zawartość fruktozy – zalecana ilość to ok. 300 g/dobę, w dwóch porcjach, najlepiej w połączeniu z posiłkiem głównym, w pierwszej połowie dnia), niskotłuszczowe, naturalne produkty mleczne.

Ogranicz spożycie węglowodanów prostych, zwłaszcza słodyczy i napojów słodzonych

Zawartość błonnika pokarmowego w 100 g różnych produktów

Kasza

Płatki zbożowe

Ryż

Mąka

Indeks glikemiczny produktów

Indeks glikemiczny (IG) pokazuje, jak szybko po spożyciu określonego produktu spożywczego stężenie glukozy we krwi wzrasta. Ze względu na IG produkty spożywcze (owoce, warzywa, produkty zbożowe, produkty mleczne) dzieli się na 3 grupy:

• produkty o niskim IG (< 55),
• produkty o średnim IG (55–70),
• produkty o wysokim IG (> 70).

Pacjenci z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej powinni bazować w swoim codziennym jadłospisie na produktach o niskim IG, charakteryzujących się wolnym procesem wchłaniania, niepowodujących szybkiego wzrostu stężenia glukozy we krwi. Odpowiedź glikemiczna organizmu jest cechą indywidualną każdego człowieka. Zależy m.in. od wrażliwości komórek na insulinę, funkcjonowania trzustki, czynności trawiennej przewodu pokarmowego, aktywności fizycznej oraz codziennego zróżnicowania tempa metabolizmu.

Wartość IG produktów spożywczych zależy również od:

• stopnia dojrzałości np. owoców (im bardziej dojrzały owoc, tym wyższy IG);
• metody zastosowanej do przetwarzania czy obróbki termicznej (produkty rozgotowane i rozdrobnione będą miały wyższy IG niż ugotowane al dente);
• zawartości innych składników odżywczych mogących spowalniać działanie enzymów trawiennych czy opróżnianie żołądka (np. białka, tłuszczu, błonnika pokarmowego, pektyn, kwasu fitynowego i kwasów organicznych);
• ilości i formy skrobi obecnej w danym produkcie (zwłaszcza stosunku amylozy do amylopektyny, im jest on większy, tym wyższy IG);
• wielkości spożywanej porcji.

Zawartość błonnika pokarmowego w 100 g różnych produktów

Białko

W diecie wątrobowej białko powinno pochodzić z niskotłuszczowych produktów mięsnych – mięsa drobiowego (kurczak, indyk), cielęciny, mięsa królika, wołowiny, chudej wieprzowiny (szynka, schab, polędwica). Spożycie czerwonego mięsa należy ograniczyć do 2 razy/tydzień. Doskonałym źródłem pełnowartościowego białka są również zamienniki mięsa: jaja, ryby (min. 2 razy/tydzień, szczególnie tłuste ryby morskie, obfitujące w kwasy omega- 3) oraz rośliny strączkowe. Zaleca się ograniczenie białka zwierzęcego i zwiększenie udziału w codziennej diecie białka pochodzenia roślinnego.

Pamiętaj o odpowiedniej ilości białka, które sprzyja regeneracji komórek wątroby (chude mięso, nabiał z niską zawartością tłuszczu, ryby).

Tłuszcze

W codziennej diecie wątrobowej należy ograniczyć spożycie niekorzystnych nasyconych kwasów tłuszczowych oraz kwasów tłuszczowych trans, a zwiększyć spożycie kwasów tłuszczowych jedno- i wielonienasyconych. Wyniki badań naukowych wskazują, że zwiększona podaż w diecie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 zwiększa wrażliwość na insulinę i zmniejsza stopień stłuszczenia wątroby. Dlatego zaleca się spożywanie m.in. tłustych ryb morskich, orzechów włoskich czy olejów roślinnych (lnianego, rzepakowego), np. jako dodatku do sałatek.

Ogranicz spożycie tłuszczów zwierzęcych, np. masła, tłustych mięs i wędlin.

Konsultacja merytoryczna:
dietetyk mgr Monika Miszelska
Zespół Oddziałów Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii, Mazowiecki Szpital Bródnowski w Warszawie